Akademia Filmu Dokumentalnego

27 LUTEGO 2024 – Całe to piękno i krew

All the Beauty and the Bloodshed, reż. Laura Poitras, 2022, USA, 121 min.

Fotografka, buntowniczka, aktywistka – Nan Goldin jest żywą legendą. Stworzenia jej filmowego portretu podjęła się wybitna reżyserka Laura Poitras (nagrodzona Oscarem® za film „Citizenfour”). Tak powstał dokument trzymający w napięciu jak rasowy thriller i zachwycająca wizualnie opowieść o sztuce, która ma odwagę zmieniać świat. Cofamy się do początków kariery Goldin, kiedy tworzyła kolorowe, intymne zdjęcia przedstawiające rewolucję seksualną, ją samą oraz jej przyjaciół. Wtedy była prekursorką, rzucającą wyzwanie męskiemu światu fotografii. Obecnie całą energię poświęca założonej przez siebie grupie aktywistycznej PAIN, która staje w obronie osób uzależnionych od środków przeciwbólowych i walczy z producentami tych leków – rodziną Sacklerów. Film zdobył Złotego Lwa na festiwalu w Wenecji oraz nominację do Oscara®.

5 MARCA 2024 – ,,I król rzekł: co za fantastyczna maszyna!’’

And The King Said, What A FANTASTIC MACHINE, reż. Axel Danielson, Maximilien Van Aertryck, 2023, Szwecja, Dania, 88 min.

Podróż po rozległym historycznie oceanie współczesnej kultury medialnej. Dowiadujemy się, jak powstała camera obscura, oglądamy pierwszy pokaz ruchomego obrazu, obserwujemy wynalezienie kamery internetowej, odwiedzamy dzisiejsze Hollywood i poznajemy lepiej świat wypełniony 45 miliardami aparatów.

Dowcipny i prowokujący do myślenia film śledzi rozwój kultury obrazu w znanej nam do tej pory formie. Łączy propagandowe materiały o Władimirze Putinie i Kim Jong-unie, z materiałami zza kulis grupy bojowników ISIS w Jemenie, newsami transmitowanymi na żywo, klipami rosyjskiej młodzieży wykonującej karkołomne akrobacje na szczycie najwyższych budynków świata, newsami transmitowanymi na żywo, a także wstrząsającymi fotografiami prasowymi przedstawiającymi przemoc.

12 MARCA 2024 – Pianoforte

Pianoforte, reż. Jakub Piątek, Polska, 2023, 89 min.

W trakcie eliminacji jest ich 160, a do finału trafia zaledwie 12 osób. Konkurs Chopinowski jest najstarszym tej rangi wydarzeniem na świecie. Odbywa się co 5 lat w Warszawie i wzięli w nim udział największej sławy pianiści, tacy jak: Dymitr Szostakowicz, Maurizio Pollini, Martha Argerich, Rafał Blechacz, Seong-Jin Cho, Dang Thai Sona i Krystian Zimerman. To ogromne emocje, zarówno na estradzie, jak i na widowni oraz wielka szansa, która zdarza się raz w życiu. Bohaterami filmu jest kilku młodych uczestników konkursu z różnych stron świata, których życie od dzieciństwa było podporządkowane grze na fortepianie. Niczym sportowcy na olimpiadzie biorą udział w najbardziej prestiżowym pianistycznym wydarzeniu, które jest ważnym momentem i może zmienić ich życie na zawsze. Obserwujemy ich w trakcie przygotowań i prywatnie. Narracja podporządkowana jest regułom konkursu i podzielona jest na trzy etapy oraz finał. Wszyscy dzielą podobne marzenie i zostaną bezlitośnie zweryfikowani przez konkursowy mechanizm – okaże się, że ilość miejsc na podium jest ograniczona, więc część z nich odpadnie, a tylko nieliczni trafią do Finału.

19 MARCA 2024 – Pustelnik z Trieg

The Hermit of Treig, reż. Lizzie MacKenzie, Wielka Brytania, 2022, 80 min.

Lekarze powiedzieli Kenowi Smithowi, że nigdy już nie będzie mógł chodzić. Wbrew wszystkiemu, wrócił jednak do zdrowia, ale postanowił zostawić za sobą cywilizację. Od 40 lat mieszka w samotni nad jeziorem Traig w północnej Szkocji, bez prądu i bieżącej wody. Żyje tym, co przynosi mu ziemia i jezioro. Łowi ryby, rąbie drwa do ogrzania domu i pędzi wino z soku brzozowego. Najbliższa poczta oddalona jest o 27 km. W codzienności tego samotnika ukazuje się jego głęboki, duchowy stosunek do natury. „Gdy kochasz otaczającą przyrodę, ona odwzajemnia się tym samym” – tłumaczy Smith. 70-latek przedstawia również powody, dla których odwrócił się od cywilizacji.

26 MARCA 2024 – Przeżyć

Flee, reż. Jonas Poher Rasmussen, 2021, Dania, Francja, Szwecja, 92 min.

Animowany film dokumentalny, który stał się przebojem festiwalu w Sundance, gdzie zdobył Wielką Nagrodę Jury w Konkursie Międzynarodowym i porównywany jest do legendarnego „Walca z Baszirem”.

Poruszająca historia nastolatka uciekającego z matką i rodzeństwem z ogarniętego wojną Afganistanu do Europy. To także intymna opowieść o dorastaniu i odkrywaniu swojej seksualności. W życiu Amina dominuje poczucie straty i to na wielu poziomach. Bohater musiał brutalnie wkroczyć w dorosłość i przez ponad 20 lat tłumił w sobie traumatyczne doświadczenia. Dziś, jako niespełna czterdziestolatek, odnosi sukcesy jako naukowiec i planuje ślub ze swoim długoletnim partnerem.

Amin postanawia zdradzić prawdę o sobie w filmie, ale nie jest gotowy, żeby stanąć oko w oko z kamerą, dlatego reżyser Jonas Poher Rasmussen (jego dawny szkolny kolega) postanowił sięgnąć po animację. Tłumione do tej pory wspomnienia tworzą poruszającą historię, w której granice czasu i przestrzeni ulegają zatarciu. Znaleźć w niej można liczne paralele ze współczesnością. Film jest fascynujący nie tylko pod względem unikalnej formy, ale również niezwykle bliskiej relacji bohatera z reżyserem.

9 KWIETNIA 2024 – Pieśni wielorybów

Whale Nation, Jean-Albert Lièvre, Francja, 2023, 81 min.

Czy wiesz, że wieloryby żyją na Ziemi od 40 milionów lat? Przez tysiące lat skutecznie strzegły sekretu swojej „pieśni”. Czy to środek komunikacji na odległość, który mógłby konkurować swobodnie z internetem? Narzędzie do przekazu międzypokoleniowego i geolokalizacji? Film zabiera nas w podróż po Afryce, Azji, Oceanii, Arktyce i Antarktydzie, pokazując historię tych niezwykłych stworzeń. Zainspirowany bestsellerowym audiobookiem Heathcote’a Williamsa „Whale Nation” dokumentuje społeczność wielorybów, z ich niezwykłymi zdolnościami i bogatym, złożonym życiem społecznym. Przyjmuje oryginalną perspektywę – wieloryb opowiada tu swoją historię, a my mamy wrażenie przebywania w skórze jednego z nich. W obliczu zmian klimatycznych ich rola okazuje się kluczowa. Przyczyniają się do zapewnienia równowagi na Ziemi.

Film, tworzony z niezwykłą troską o przyrodę, ostrzega przed niebezpieczeństwami czyhającymi na wieloryby i konsekwencjami, jakie może przynieść ich zniknięcie. Narratorem jest nagrodzony Oscarem® francuski aktor i piosenkarz Jean Dujardin. Oprócz spektakularnych ujęć, podkreślających piękno natury, wrażenie robi także oryginalna ścieżka dźwiękowa, w której wykorzystano m.in. muzykę Jóhanna Gunnara Jóhannssona, Felixa Mendelssohna, Leonarda Cohena, Jona Thora Birgissona, Orri Pall Dyrasona czy Georga Holma.

16 KWIETNIA 2024 – Werner Herzog. Radykalny marzyciel

Werner Herzog: Radical Dreamer, reż. Thomas von Steinaecker, 2022, Niemcy, Wielka Brytania, USA, Kanada, 90 min.

Mistrz kina, artysta, poeta, poszukiwacz prawdy, podróżnik w kolonialnym hełmie, marka, mem, aktor, oryginał nie do podrobienia, przepowiadacz katastrofy, legenda… Werner Herzog. Nikt nie potrafi opowiadać historii tak jak on, ale historia o nim jest równie fascynująca. Przeciągnął 320-tonowy parowiec przez górę w Peru, poddał aktorów hipnozie, rozmawiał z mordercami w celach śmierci. Gdy przegrał zakład, ugotował i zjadł swojego buta. Człowiek, który użyczył swojego głosu Simpsonom, grał w blockbusterach takich, jak „Mandalorian” i przeszedł na piechotę z Monachium do Paryża, aby nie dopuścić do samobójstwa krytyczki filmowej, którą podziwiał. Takie historie zrobiły z Herzoga kultową postać na całym świecie.

Dokument skupia się na jego drodze artystycznej. W filmie, oprócz pokazywanych po raz pierwszych archiwaliów i wywiadów, pojawiają się wypowiedzi Nicole Kidman, Chloé Zao, Patti Smith, Christiana Bale’a, Roberta Pattinsona oraz żony artysty – Leny Herzog i jego brata. Dają głębokie spojrzenie na jego życie codzienne. Fragmenty filmów Herzoga wprowadzają w klimat na granicy szaleństwa, a wszystko to daje wyczerpujący portret ikony kina – reżysera, który zawsze kierował się swoimi marzeniami i nigdy się nie poddawał. 

23 KWIETNIA 2024 – Instagramowa rodzina

Girl Gang, reż. Susanne Regina Meures, 2022, Szwajcaria, 96 min.

Czternastoletnia Leonie jest influencerką, mieszkającą z rodzicami pod Berlinem. Ma ponad milion fanów, a korporacje nieustannie wysyłają jej produkty do reklamowania na Instagramie. Matka z ojcem szybko zdają sobie sprawę z finansowego potencjału córki i zostają jej menadżerami. Chcą, aby miała lepsze życie niż oni – we wschodnim Berlinie, przed upadkiem muru. Oddają się całkowicie karierze Leo, ale życie dziewczyny złożone z reklamowanych postów, negocjacji z markami produktów, presji fanów oraz hejterów, zamienia się w wypełnione nieustającą presją więzienie.

Reżyserka przez cztery lata obserwuje sukces komercyjny nastolatki oraz próbujących nadążyć za nim rodziców.

7 MAJA 2024 – Nie jestem twoim murzynem

I Am Not Your Negro, reż. Raoul Peck, 2016, USA, Francja, Belgia, Szwajcaria, 89 min.

Reżyser wykorzystuje niepublikowane dotąd fragmenty niedokończonej książki „Remember This House” Jamesa Baldwina, słynnego afroamerykańskiego powieściopisarza i eseisty, oraz bogaty zasób archiwalnych filmów i zdjęć. W filmie usłyszymy głos Samuela L. Jacksona – narratora opowieści. „Nie jestem twoim murzynem” otrzymał nagrodę BAFTA w kategorii najlepszy film dokumentalny.

Książka i film przedstawiają historie następujących po sobie zabójstw trzech przyjaciół Baldwina: Medgara Eversa, Malcolma X i Martina Luthera Kinga. Baldwin nie dokończył książki przed swoją śmiercią w 1987 roku. Pozostawił zaledwie trzydzieści stron, a spadkobiercy pisarza powierzyli rękopis reżyserowi Raoulowi Peckowi.

14 MAJA 2024 – Nie na miejscu

Matter Out Of Place, reż. Nikolaus Geyrhalter, 2022, Austria, 107 min.

Czy rozmaite metody pozbywania się śmieci mogą stanowić dobry temat dla filmu? Tak, jeśli zabiera się za to austriacki reżyser Nikolaus Geyrhalter. Najwyższa jakość zdjęć i dźwięku pozwalają przenieść się do odległych zakątków globu: do alpejskich kurortów, rajskich Malediwów, Nepalu i na koniec na pustynię w Nevadzie, podczas Festiwalu Burning Man. Patrząc, jak ludzie w tych miejscach pozbywają się odpadów, poznajemy lepiej naszą naturę początku XXI wieku i jej wpływ na planetę. Ten zadziwiająco piękny film, nagradzany na wielu filmowych festiwalach, wprowadza publiczność w dysonans, który długo z nią pozostaje. Angielski tytuł filmu „Matter out of Place” jest naukowym określeniem przedmiotu, który nie powinien się w danym miejscu znajdować. Film, pokazuje piękno naszej planety, jednocześnie uświadamiając, że trudno już znaleźć na niej miejsce, które nie byłoby zaśmiecone.

Czy rozmaite metody pozbywania się śmieci mogą stanowić dobry temat dla filmu? Tak, jeśli zabiera się za to austriacki reżyser Nikolaus Geyrhalter. Najwyższa jakość zdjęć i dźwięku pozwalają przenieść się do odległych zakątków globu: do alpejskich kurortów, rajskich Malediwów, Nepalu i na koniec na pustynię w Nevadzie, podczas Festiwalu Burning Man. Patrząc, jak ludzie w tych miejscach pozbywają się odpadów, poznajemy lepiej naszą naturę początku XXI wieku i jej wpływ na planetę. Ten zadziwiająco piękny film, nagradzany na wielu filmowych festiwalach, wprowadza publiczność w dysonans, który długo z nią pozostaje. Angielski tytuł filmu „Matter out of Place” jest naukowym określeniem przedmiotu, który nie powinien się w danym miejscu znajdować. Film, pokazuje piękno naszej planety, jednocześnie uświadamiając, że trudno już znaleźć na niej miejsce, które nie byłoby zaśmiecone.

21 MAJA 2024 – Ściana cieni

The Wall Of Shadows, reż. Eliza Kubarska, 2020, Polska, Niemcy, Szwajcaria, 98 min.

We wschodnim Nepalu znajduje się jedna z ostatnich świętych gór Szerpów, Kumbhakarna, nazwana tak na cześć mitycznego giganta, który przez pół roku spał, a potem w wielkim głodzie pożerał wszystko, co stanęło mu na drodze. Ochroną świętego oblicza Kumbhakarny zajmują się buddyjscy mnisi i Szerpowie z wioski u podnóża góry. Tymczasem w zachodnim świecie Khumbakarna znana jest jako „Jannu” i słynie z niezdobytej wschodniej ściany, jednego z najtrudniejszych wyzwań we współczesnym alpinizmie. Jannu sięga niemal ośmiu tysięcy metrów. Akcja filmu rozpoczyna się  w wiosce Kambachen (4 000 metrów n.p.m.), gdzie trzyosobowa rodzina Szerpów mieszka w jednej izbie. Ojciec rodziny, Nada, od lat pracuje jako tragarz wysokościowy na wyprawach. To ich jedyne źródło dochodu. Nada ma na swoim koncie dziewięciokrotne zdobycie Everestu, dwa razy był na szczycie Kanczendzongi (trzecim najwyższym szczycie świata) oraz kilka razy na Czo Oju. Jego żona Dżumdo też od czasu do czasu dorabia, nosząc ciężkie pakunki alpinistów i turystów. Ich kilkunastoletni syn Dawa chce zostać lekarzem, jednak koszty szkoły medycznej znacznie przekraczają możliwości rodziców. Jeśli nie znajdą sposobu na jej finansowanie, chłopiec będzie musiał, tak jak oni, asystować wyprawom himalajskim. Pewnego dnia Nada dostaje propozycję pracy jako tragarz w wyprawie na świętą Kumbhakarnę. Jeśli się zgodzi, będzie to oznaczało złamanie tabu i narażenie się na gniew bogów. Ale ta wyprawa to również szansa na zarobienie pieniędzy na edukację Dawy.

28 MAJA 2024 – Młody Platon

Young Plato, reż. Declan McGrath, Neasa Ní Chianáin, 2021, Irlandia, Wielka Brytania, 82 min.

Pan McArevey jest natchnionym dyrektorem katolickiej szkoły dla chłopców w jednej z najbardziej niebezpiecznych dzielnic w Belfaście, w Północnej Irlandii. Kocha Elvisa Presleya i uczy swoich podopiecznych jak docierać do własnych uczuć, gdy konfrontują się z 30-letnim konfliktem, którego krwawe i traumatyczne żniwo zostało zebrane na ulicach ich dzielnicy, często z udziałem ich rodziców.

W tym wyjątkowym obrazie społeczności, która nadal nie może otrząsnąć się z tamtych przeżyć, widzimy niezwykłego nauczyciela, leczącego za pomocą mądrości starożytnych Greków,  pesymizm, agresję i historycznie uwarunkowaną rozpacz. Widzimy, jak krytyczne myślenie i uwaga może wzmacniać oraz zachęcać dzieci do spojrzenia ponad ograniczeniami ich własnej społeczności.  Filozofia daje chłopcom szansę na indywidualne zmierzenie się z narracjami swojej społeczności i odrzucenie przekonania, że jedynym rozwiązaniem problemów pozostaje przemoc. 

4 CZERWCA 2024 – Umberto Eco i biblioteka świata

Umberto Eco – A Library Of The World, reż. Davide Ferrario, 2022, Włochy, 80 min.

Film poświęcony Umberto Eco i jego olbrzymiej bibliotece, którą niektórzy przemierzają na rolkach. Półki uginają się tu od książek, których 25 lat temu było 30 tysięcy, a potem nikt nie miał już wystarczająco dużo czasu, żeby je policzyć. To jedna z największych kolekcji woluminów na świecie i jednocześnie symbol pamięci zbiorowej. „Bez pamięci człowiek jest jak roślina” – twierdzi Eco. I właśnie dlatego ta biblioteka jest kreatywnym, tętniącym życiem światem, gdzie książki są narzędziami do budowania teorii, idei, spostrzeżeń, wyobrażonych podróży, a nawet snów. Jest miejscem dogłębnej nauki i ciekawości oraz przestrzenią refleksji.

Film wprowadza nas w ten magiczny świat i związany z nim proces twórczy pisarza, czerpiącego inspirację z opowieści zapisanych na kartach przeszłości. Poznajemy też jego żonę oraz dzieci, a także innych znanych intelektualistów, którzy dzielą się wspomnieniami o Eco. I wreszcie jest też i on sam – gawędziarz, z którym rozmawiały telewizje na całym świecie. „Ktokolwiek przychodzi do mojego domu po raz pierwszy, odkrywając moją bibliotekę, zadaje zawsze to samo pytanie – czy przeczytałeś wszystkie te książki? Odpowiadam: nie, to tylko książki, które muszę przeczytać w tym tygodniu. Te, które już przeczytałem, są na uniwersytecie”.